W dniu 8 listopada 2024 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął nowelizację ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw. Projekt ustawy, przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, został skierowany do dalszych prac w Senacie.

Cel nowelizacji

Przyjęte zmiany mają na celu przyspieszenie transformacji energetycznej Polski oraz dostosowanie krajowych przepisów do wymogów prawa unijnego. Nowelizacja dotyczy czterech kluczowych obszarów:

1. Zapewnienie zgodności z prawem Unii Europejskiej – w tym dostosowanie przepisów do wytycznych CEEAG (wytyczne UE w zakresie pomocy państwa na cele związane z ochroną klimatu i energią).
2. Skrócenie procedur administracyjnych – szczególnie w zakresie instalacji fotowoltaicznych, magazynów energii i pomp ciepła, co pozwoli skrócić czas procedur inwestycyjnych z obecnych 356–416 dni do 149 dni.
3. Zmiany w systemie rozliczeń prosumentów – wprowadzenie elastyczności w wyborze systemu rozliczeń (net-billing miesięczny lub godzinowy) oraz dodatkowe korzyści dla prosumentów.
4. Porządkowanie przepisów – uwzględnienie zmian wynikających z wprowadzenia Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE).

Nowe zasady rozliczeń dla prosumentów

Ustawa wprowadza zmiany w systemie rozliczeń prosumentów, w szczególności:

• Możliwość wyboru systemu rozliczeń: na podstawie rynkowej miesięcznej ceny energii (RCEm) lub godzinowej ceny energii (RCE).
• Zwiększenie zwrotu niewykorzystanych środków przez prosumentów w okresie 12 miesięcy z obecnych 20% do 30%.
• Aktualizacja współczynnika depozytu prosumenckiego z 1,0 do 1,23.

Nowe przepisy zastępują system net-metering (oparty na opustach) bardziej rynkowym modelem net-billing, który zakłada sprzedaż nadwyżek energii oraz rozliczanie kosztów zakupu energii za pośrednictwem konta prosumenckiego.

Wsparcie dla przemysłu energochłonnego

W ramach nowelizacji wprowadzono dwa poziomy ulg dla odbiorców energochłonnych:

• 85% obowiązku – dla przedsiębiorców narażonych na szczególne ryzyko tzw. "ucieczki emisji".
• 75% obowiązku – dla przedsiębiorstw narażonych na umiarkowane ryzyko.

Dodatkowo utrzymano kryterium energochłonności na poziomie 3%, które kwalifikuje przedsiębiorstwo jako odbiorcę energochłonnego. Ustawa przewiduje również wprowadzenie opłaty wyrównawczej dla odbiorców korzystających z ulg. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało wsparcie dla sektora energochłonnego w wysokości 500 mln zł w 2025 roku.

Taryfy gwarantowane dla OZE

Nowelizacja wprowadza wsparcie w postaci taryf gwarantowanych dla wytwórców energii z małych instalacji wodnych i biogazowni:

• Do 31 grudnia 2025 r. – prawo do taryf gwarantowanych przysługuje wytwórcom energii z instalacji o mocy do 400 kW.
• Od 1 stycznia 2026 r. – prawo to będzie przysługiwało dla instalacji o mocy do 200 kW.

Przesunięcie wejścia w życie przepisów dotyczących prosumentów wirtualnych

Nowelizacja zakłada przesunięcie terminu wejścia w życie przepisów dotyczących prosumentów wirtualnych energii odnawialnej na dzień 2 lipca 2025 r. Przepis ten dotyczy m.in. inwestorów elektrowni wiatrowych, którzy zobowiązani będą do przeznaczenia 10% mocy zainstalowanej elektrowni na potrzeby mieszkańców gminy w formie prosumentów wirtualnych na okres 15 lat.

Podsumowanie

Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii jest kluczowym krokiem w kierunku osiągnięcia celów klimatycznych Polski oraz rozwoju sektora OZE. Przyjęte rozwiązania zapewnią większą elastyczność dla prosumentów, przyspieszą realizację inwestycji w odnawialne źródła energii oraz wzmocnią konkurencyjność polskiego przemysłu energochłonnego na rynku unijnym.

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych

Dnia 4 listopada 2024 roku w Dzienniku Ustaw RP opublikowano znowelizowane rozporządzenie Ministra Przemysłu oraz Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych. Wprowadzone regulacje obejmują zmiany parametrów jakościowych paliw stałych oraz nazewnictwa stosowanego na polskim rynku, a także określają harmonogram ich wdrażania.

Zmiany parametrów jakościowych ekogroszku

Jednym z kluczowych postanowień rozporządzenia jest stopniowe zaostrzanie wymagań dotyczących zawartości popiołu w węglu typu groszek, powszechnie znanym jako "ekogroszek". Nowe regulacje przewidują następujące poziomy zawartości popiołu:

• od 1 stycznia 2025 r. – maksymalnie 12%,
• od 1 lipca 2025 r. – maksymalnie 11%,
• od 1 lipca 2027 r. – maksymalnie 10%,
• od 1 lipca 2031 r. – maksymalnie 7%.

Zmniejszenie zawartości popiołu ma na celu poprawę jakości powietrza oraz obniżenie kosztów ogrzewania dla konsumentów, gdyż wyższy poziom popiołu obniża wartość opałową paliwa i zwiększa trudności w jego użytkowaniu. Redukcja zawartości popiołu pozwoli również spełnić wymagania emisji określone dla kotłów zgodnych z dyrektywą ekoprojektu.

Zmiany w nazewnictwie paliw stałych

W ramach nowelizacji rozporządzenia wprowadzono zmiany w nazewnictwie paliw stałych, mające na celu wyeliminowanie zjawiska tzw. greenwashingu, polegającego na sugerowaniu ekologicznego charakteru produktów, które w rzeczywistości nie spełniają takich standardów.

Od 1 grudnia 2024 roku obowiązywać będą nowe nazwy paliw stałych:

• "ekogroszek" zostanie przemianowany na "węgiel groszek",
• "miał" na "węgiel miał",
• "kostka" na "węgiel kostka",
• "orzech" na "węgiel orzech".

Producenci otrzymali okres dostosowawczy, umożliwiający wprowadzenie zmian w oznakowaniu opakowań oraz dokumentach, przy czym nazwa "ekogroszek" może być stosowana jedynie do 30 listopada 2024 r.

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy mający na celu wprowadzenie regulacji wspierających adaptację do zmian klimatu oraz poprawę jakości powietrza. Projekt wprowadza obowiązek opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA) dla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 20 tysięcy. Termin przyjęcia MPA został określony na dzień nie późniejszy niż 2 stycznia 2028 r. Opracowanie tych planów będzie wspierane ze środków unijnych, a łączny budżet przeznaczony na realizację zadania wynosi 20 mln zł.

Nowe przepisy przewidują również konieczność oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć na klimat, obejmując w szczególności analizę ich wpływu na zmiany klimatu oraz podatności tych przedsięwzięć na konsekwencje tych zmian.

Usprawnienie programów antysmogowych: „Stop Smog” i „Czyste Powietrze”

W ramach nowelizacji mają zostać usprawnione procedury związane z realizacją programów „Stop Smog” oraz „Czyste Powietrze”. Programy te mają kluczowe znaczenie w kontekście ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz poprawy jakości powietrza.

Program „Czyste Powietrze”, będący największym programem antysmogowym w Polsce, umożliwia właścicielom budynków jednorodzinnych uzyskanie dofinansowania na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła oraz poprawę efektywności energetycznej budynku, m.in. poprzez jego docieplenie.

Z kolei „Stop Smog” jest adresowany do gmin znajdujących się na obszarach o przekroczonych normach jakości powietrza. W ramach tego programu możliwe jest pozyskanie środków na inwestycje niskoemisyjne, takie jak kompleksowa termomodernizacja budynków mieszkalnych, likwidacja starych urządzeń grzewczych, a także podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej, elektroenergetycznej lub gazowej.

Cele nowelizacji

Celem proponowanych regulacji jest:

• przyspieszenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza,
• ograniczenie emisji gazów cieplarnianych,
• usprawnienie procesów administracyjnych związanych z realizacją programów środowiskowych,
• zwiększenie dostępności środków finansowych dla miast na działania proekologiczne.

Wymagania jakościowe dla biomasy

W wyniku niemal jednomyślnego głosowania przedstawicieli rządów państw członkowskich Unii Europejskiej przyjęto nowe normy jakości powietrza, które zaczną obowiązywać od 2030 roku. Regulacje te, zgodne z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wprowadzają bardziej restrykcyjne standardy dotyczące stężenia szkodliwych substancji w powietrzu, takich jak pyły zawieszone PM2.5 i PM10 oraz benzo(a)piren.

Polska, będąca jednym z państw o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza w Europie, poparła wprowadzenie nowych regulacji, które mają zapewnić obywatelom zdrowsze i czystsze powietrze. Jak wskazują eksperci, wdrożenie tych norm wymaga intensyfikacji działań na rzecz ochrony środowiska, w szczególności w zakresie eliminacji tzw. "kopciuchów" oraz rozwoju programów wspierających wymianę urządzeń grzewczych.

Wyzwania i działania dostosowawcze dla Polski

Analizy Europejskiego Centrum Czystego Powietrza (ECAC) wskazują, że Polska jest w stanie spełnić wymagania znowelizowanej Dyrektywy o jakości powietrza, pod warunkiem skutecznego wdrożenia kluczowych przepisów, w tym:

• realizacji uchwał antysmogowych, które zakładają eliminację starych, pozaklasowych kotłów grzewczych na węgiel i drewno,
• rozwoju programu „Czyste Powietrze”, oferującego właścicielom budynków jednorodzinnych dotacje na termomodernizację oraz instalację nowoczesnych systemów ogrzewania,
• działań w miastach na rzecz ograniczenia emisji zanieczyszczeń generowanych przez transport, takich jak rozwój stref czystego transportu, modernizacja komunikacji publicznej oraz zwiększenie obciążeń fiskalnych na import wysokoemisyjnych pojazdów.

W kontekście wyzwań stojących przed Polską kluczowe znaczenie ma kontynuacja i rozszerzenie programów finansowych wspierających walkę z zanieczyszczeniem powietrza. Eksperci szacują, że dzięki pełnej realizacji tych działań jakość powietrza może ulec znaczącej poprawie, a czystym powietrzem będzie oddychać nawet 29 milionów Polaków.

Postępy w walce ze smogiem

Dzięki realizowanym w ostatnich latach inicjatywom, takim jak program „Czyste Powietrze”, liczba przestarzałych kotłów grzewczych w Polsce zmniejszyła się o ponad milion sztuk. Jednakże wciąż ponad dwa miliony takich urządzeń przyczynia się do emisji szkodliwych zanieczyszczeń.

Obserwowane spadki stężeń pyłów zawieszonych PM2.5, PM10 oraz benzo(a)pirenu wskazują na pozytywne efekty dotychczasowych działań, jednak w celu spełnienia nowych norm konieczne będzie przyspieszenie procesu wymiany urządzeń grzewczych oraz wdrażanie dalszych rozwiązań systemowych.