Europejski Zielony Ład to nowa strategia UE w zakresie ochrony środowiska i klimatu. W najbliższych latach zdominuje ona działania UE i doprowadzi do wielu zmian w prawie. Ich skutkiem będzie włączenie wszystkich sektorów gospodarki w ww. działania.
1. Wstęp
Jednym z celów istnienia Unii Europejskiej jest ochrona środowiska i klimatu 1 . Środowisko można chronić na wiele sposobów, np. poprzez wprowadzenie zakazów jego zanieczyszczania, pobudzanie ekologicznych inwestycji czy wprowadzanie obowiązków dla przedsiębiorców. Unia od lat jest jednym z liderów ochrony środowiska, ale teraz postanowiła jeszcze bardziej rygorystycznie chronić środowiska i klimat. W tym celu Komisja Europejska ogłosiła komunikat znany jako Europejski Zielony Ład (dalej: „EZŁ”) 2 .
Europejski Zielony Ład to nowa strategia na rzecz wzrostu, której celem jest przekształcenie UE w sprawiedliwe i prosperujące społeczeństwo żyjące w nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarce, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto i w ramach której wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów naturalnych. Jej celem jest również ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego UE oraz ochrona zdrowia i dobrostanu obywateli przed zagrożeniami i negatywnymi skutkami związanymi ze środowiskiem. Transformacja ta musi przebiegać zarazem w sprawiedliwy i sprzyjający włączeniu społecznemu sposób 3 .
Przy czym Komunikat przedstawia na razie jedynie wstępny plan działania obejmujący główne polityki i środki i prawdopodobnie zostaną podjęte również inne działania 4 . Załącznikiem do Komunikatu jest plan działania Komisji na lata 2020-2021, obejmujący, m.in. planowane zmiany prawa (dalej: „Załącznik”). Innymi słowy, EZŁ to mapa drogowa jak w najbliższych latach będzie się zmieniało prawo ochrony środowiska i prawo klimatycznej UE. Nowe przepisy prawdopodobnie nałożą wiele obowiązków na przedsiębiorców ze wszystkich branż.
W związku z powyższym warto przypomnieć jak przebiega proces tworzenia prawa w Unii Europejskiej. Unia może przyjmować różnorodne akty prawne, które można podzielić:
1) ze względu na hierarchię na ważniejsze akty ustawodawcze i podległe im akty nieustawodawcze. Kategorię aktów nieustawodawczych można podzielić na akty delegowane, akty wykonawcze i inne akty, oraz
2) ze względu na rodzaj aktu prawnego na rozporządzenia, dyrektywy i decyzje 5 .
Procedura przyjmowania konkretnego aktu zależy od tego, który przepis traktatu umożliwia UE przyjęcie danego aktu. Innymi słowy, np. dwie dyrektywy ustawodawcze mogą być przyjmowane w różnych procedurach ze względu na ich treść.
W przypadku aktów ustawodawczych można wyróżnić:
1) zwykłą procedurę ustawodawczą, w której Komisja przedstawia wniosek ustawodawczy, a Parlament Europejski i Rada muszą go zaakceptować, i
2) specjalne procedury ustawodawcze, które mają niejednolity przebieg, ale zazwyczaj decydujący głos ma Rada.
Dodatkowo w zależności od konkretnej podstawy prawnej należy osiągnąć różne poparcie w głosowaniu, tj. niektóre akty wymagają jednomyślności a niektóre jedynie większości.
2. Lista działań w ramach Europejskiego Zielonego Ładu
Europejski Zielony Ład to strategia obejmują wiele różnych, ale powiązanych ze sobą elementów. Poszczególne elementy ww. strategii można pogrupować w dziewięć grup tematycznych, tj.:
1) bardziej ambitne cele klimatyczne UE, w szczególności na lata 2030 i 2050,
2) dostarczanie czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii,
3) gospodarkę o obiegu zamkniętym,
4) zrównoważoną i inteligentną mobilność ,
5) ekologiczne rolnictwo,
6) ochronę i odbudowę ekosystemów i bioróżnorodności ,
7) ograniczenie emisji zanieczyszczeń,
8) uwzględnianie kwestii zrównoważonego rozwoju we wszystkich obszarach polityki UE, i
9) rolę UE jako światowego lidera w zakresie ochrony klimatu i środowiska.
Poszczególne działania zostały omówione poniżej.
3. Ambitne cele klimatyczne
Ambitne cele klimatyczne UE polegają na obniżeniu emisji gazów cieplarnianych, powstających np. w przypadku spalania węgla, tak aby chronić klimat przed ich koncentracją, a w konsekwencji zmianami klimatycznymi. Walka ze zmianami klimatu polega także na zwiększaniu pochłaniania dwutlenku węgla, np. poprzez sadzenie lasów, tak aby nie dostał się on do atmosfery. Z tego powodu w zakresie emisji posługuje się pojęciem „emisji netto”, tj. ile więcej gazów rzeczywiście dostało się do atmosfery w wyniku działań człowieka 6 .
Ochrona klimatu jest traktowana przez UE priorytetowo i część działań przewidzianych przez EZŁ została już podjęta 7 . W szczególności, Komisja przedstawiła już wniosek ustawodawczy ws. nowego rozporządzenia określanego jako Europejskie prawo o klimacie, które ma na celu nieodwracalne i stopniowe ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z UE. Komisja zdążyła już nawet zaostrzyć ww. wniosek, ustanawiając wiążący cel do redukcji emisji w UE w 2030 r. o 55% w porównaniu do 1990 r. 8
W najbliższej przyszłości zostaną podjęte kolejne działania. W pierwszej kolejności Komisja dokona przeglądu najważniejszych aktów prawnych i polityk dotyczących ochrony klimatu, w tym systemu handlu uprawnieniami do emisji (tzw. EU ETS) 9 , co może się zakończyć rozszerzeniem go na kolejne sektory gospodarki, np. transport morski, rozporządzenia ws. wiążących celów dla państw członkowskich na lata 2021-2030 10 , i rozporządzenia w sprawie emisji związanych z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem (tzw. LULUCF 11 ) 12 . Komisja prawdopodobnie dokona również przeglądu dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii praz norm emisji CO2 dla samochodów i dostawczych. Powyższe działania mają na celu zapewnienie mechanizmu ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych w całej gospodarce. Będą się więc wiązać również ze zmianami w zakresie opodatkowania. Komisja dokona przeglądu dyrektywy w sprawie opodatkowania energii 13 i prawdopodobnie zaproponuje jej zmianę. Zaostrzenie wymagań w UE, przy braku podobnych działań w innych państwach, może doprowadzić do tzw. ucieczki emisji, czyli np. przenoszenia fabryk z UE do państw o niższych wymaganiach w zakresie emisji gazów cieplarnianych. Z tego powodu Komisja zaproponuje powołanie nowego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w wybranych sektorach (tzw. CBAM 14 ). Powyższy system będzie działał podobnie do ceł, tj. na poszczególne produkty importowane do UE zostanie nałożona opłata związana z emisjami w trakcie ich wyprodukowania. Wprowadzenie CBAM może się wiązać z dużą zmianą EU ETS, np. likwidacją przydziału bezpłatnych uprawnień czy rekompensat za wzrost kosztów energii elektrycznej. Komisja przyjmie również nową strategię UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.
4. Dostarczanie czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii
Ponad 75% emisji gazów cieplarnianych w UE pochodzi z produkcji i wykorzystania energii w różnych sektorach gospodarki. Dlatego drugim z elementów EZŁ jest zapewnienie czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii 15 . Najczystsza i najtańsza energii to ta niezużyta, więc priorytetem UE jest efektywność energetyczna, tj. ograniczenia zużycia energii 16 . Wytwarzanie energii ma bazować na źródłach odnawialnych, w szczególności morskich farmach wiatrowych dla których Komisja przedstawi specjalną strategię. Jednocześnie w szybkim tempie ma być wycofywany węgiel, a emisje sektora gazowego mają być obniżane. W tym celu należy zapewnić pełną integrację, wzajemne połączenie i cyfryzację europejskiego rynku energii, przy jednoczesnym poszanowaniu neutralności technologicznej. Komisja oceniła już krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu 17 .
Proces przechodzenia na czystą energię powinien również angażować konsumentów i przynosić im korzyści, a w celu ochrony najuboższych gospodarstw domowych UE wprowadzi środki ochrony przed ubóstwem energetycznym. Komisja ogłosiła już tzw. „falę renowacji”, czyli program modernizacji budynków 18 . Komisja rozpocznie również prace nad wprowadzeniem możliwości włączenia emisji generowanych przez budynki do europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji i przeprowadzi przegląd rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych 19 .
W 2020 r. Komisja ogłosiła strategię integracji sektora energetycznego 20 oraz dokona oceny i przeglądu rozporządzenia w sprawie transeuropejskiej sieci energetycznej. Dodatkowo do czerwca 2021 r. Komisja dokona przeglądu przepisów w dziedzinie energii.
5. Gospodarka o obiegu zamkniętym
Kolejnym obszarem zainteresowania EZŁ jest gospodarka o obiegu zamkniętym (dalej: „GOZ”), czyli doprowadzenie to tego, aby surowce były poddawane recyklingowi i ponownie używane w gospodarce, zamiast np. składowania ich na wysypiskach śmieci 21 . Około połowa łącznej emisji gazów cieplarnianych oraz ponad 90% utraty bioróżnorodności i deficytu wody spowodowane są wydobyciem zasobów oraz przetwarzaniem surowców, paliw i żywności 22 . W tym celu w 2020 r. Komisja ogłosi propozycję reform ustawodawczych w dziedzinie odpadów 23 i baterii 24 . Przykładowo Komisja opracuje wymogi mające na celu zapewnienie, aby do 2030 r. wszystkie opakowania na rynku UE nadawały się do ponownego wykorzystania lub recyklingu w opłacalny sposób czy zaproponuje unijny model selektywnej zbiórki odpadów 25 . Nowe przepisy mogą również zakazać eksportu odpadów z UE 26 .
GOZ obejmuje również politykę „zrównoważonych produktów” mającą na celu wspieranie projektowania pod kątem obiegu zamkniętego wszystkich produktów, w oparciu o wspólną metodologię i zasady. Priorytetem będzie ograniczanie zużycia materiałów i ich ponowne wykorzystywanie (ewentualnie recykling) oraz środki mające na celu zachęcanie przedsiębiorstw do oferowania produktów wielokrotnego użytku, trwałych i nadających się do naprawy, w szczególności w sektorach zasobochłonnych, takich jak przemysł odzieżowy, budownictwo, elektronika i tworzywa sztuczne 27 . W tym celu Komisja opublikowała już Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy 28 . Unia planuje również wprowadzenie nowego standardu umożliwiającego ocenę wpływu produktów lub usług na środowisko, np. w formie elektronicznego paszportu produktu na temat pochodzenia produktu, jego składu, możliwości naprawy i demontażu oraz postępowania z nim po zakończeniu eksploatacji, czy proekologicznych zamówień publicznych 29 .
Dużym źródłem emisji jest przemysł, w tym jego energochłonne gałęzie takie jak produkcja stali, chemikaliów i cementu. UE planuje obniżyć tutaj emisje nie tylko za pomocą regulacji, ale również rozwoju nowych technologii, takich jak wykorzystanie czystego wodoru, ogniw paliwowych, magazynowania energii składowania CO2 itp 30 . W tym celu w ramach EZŁ została już opublikowana Nowa strategia przemysłowa dla Europy 31 . W 2020 r. ma zostać przedstawiony również wniosek ustawodawczy w sprawie wsparcia bezemisyjnej produkcji stali do 2030 r 32 . Komisja ma również podejmować inicjatywy stymulujące pionierskie rynki produktów neutralnych dla klimatu i produktów o zamkniętym cyklu życia w energochłonnych sektorach przemysłowych 33 .
6. Zrównoważona i inteligentna mobilność
Transport odpowiada za jedną czwartą unijnych emisji gazów cieplarnianych i wartość ta wciąż rośnie 34 . Z tego powodu kolejny element EZŁ to zrównoważona i inteligentna mobilność. Obecnie toczą się pracę nad przyjęciem strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności, która umożliwić ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 90% do 2050 r 35 . Pierwszą z inicjatyw jest ograniczenie emisji poprzez zastąpienie tradycyjnych paliw, np. benzyny, paliwami alternatywnymi, które nie powodują emisji, np. energią elektryczną 36 . Dlatego Komisja dokona w 2021 r. przeglądu dyrektywy w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych i rozporządzenia w sprawie transeuropejskiej sieci transportowej 37 . Dodatkowo Komisja ma pobudzić składanie wniosków o dofinansowanie na budowę publicznych punktów ładowania i tankowania paliwa w ramach infrastruktury paliw alternatywnych 38 i przeprowadzić ocenę wariantów legislacyjnych umożliwiających zwiększenie produkcji i podaży zrównoważonych paliw alternatywnych dla różnych rodzajów transportu 39 .
Tam gdzie zanieczyszczeń nie będzie można uniknąć cena transportu musi odzwierciedlać jego wpływ na środowisko i zdrowie. Dlatego UE planuje zlikwidować dopłaty do paliw kopalnych, np. wydobycia węgla. W kontekście przeglądu dyrektywy w sprawie opodatkowania energii Komisja przyjrzy się obecnym zwolnieniom podatkowym, w tym obejmującym paliwo lotnicze i żeglugowe, oraz zastanowi się, jak usunąć ewentualne luki. Komisja zaproponuje rozszerzenie europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji na sektor gospodarki morskiej oraz ograniczenie liczby bezpłatnych uprawnień przydzielanych liniom lotniczym. Będzie to skoordynowane z działaniami na szczeblu globalnym, przede wszystkim na forum Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego i Międzynarodowej Organizacji Morskiej 40 . Komisja ponownie przyjrzy się także kwestii utworzenia skutecznego systemu opłat drogowych w UE 41 oraz będzie wspierać wprowadzenie bardziej rygorystycznych rozwiązań w dyrektywie w sprawie eurowiniety 42 . W 2021 r. Komisja przedstawi również wniosek ustawodawczy dotyczący bardziej rygorystycznych norm emisji zanieczyszczeń powietrza dla pojazdów napędzanych silnikiem spalinowym 43 .
Unia chce również wspierać transport multimodalny, w szczególności kolej i transport towarów rzekami. Z tego powodu w 2021 r. zostanie opublikowany zmieniony wniosek ustawodawczy dotyczący dyrektywy w sprawie transportu kombinowanego 44 . Dodatkowo od 2021 r. UE chce zwiększyć inicjatywy na rzecz zwiększenia zdolności przepustowych kolei i śródlądowych dróg wodnych i lepszego zarządzania tymi zdolnościami 45 . Obok inteligentnych systemów zarządzania ruchem, możliwych dzięki digitalizacji, coraz większą rolę będzie odgrywać zautomatyzowana i oparta na sieci multimodalna mobilność 46 .
7. Ekologiczne rolnictwo
Europejska żywność słynie z bezpieczeństwa, bogactwa w wartości odżywcze i wysokiej jakości. Powinna również stać się światowym standardem zrównoważoności 47 . Została już opublikowana strategia „od pola do stołu” 48 . UE dokona analizy projektów krajowych planów strategicznych pod kątem ambicji związanych z Europejskim Zielonym Ładem i strategią „od pola do stołu” 49 . Następnie w 2021 r. zostaną zaproponowane środki, w tym ustawodawcze, mające na celu ograniczenie stosowania chemicznych pestycydów i związanego z nimi ryzyka oraz ograniczenie stosowania nawozów i antybiotyków 50 .
8. Ochrona i odbudowa ekosystemów i bioróżnorodności
Ekosystemy pełnią niezbędne funkcje, zapewniając żywność, słodką wodę, czyste powietrze i schronienie 51 . Dla ich ochrony w ramach EZŁ została już przedstawiona Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 52 . Od 2021 r. UE zacznie przedstawiać również nowe środki dotyczące głównych czynników utraty różnorodności biologicznej 53 . Komisja podkreśla również rolę zrównoważonej niebieskiej gospodarki, tj. użycia oceanów w celu łagodzenia zmian klimatu i przystosowania się do nich 54 .
UE chce również zwiększyć powierzchnię i poprawić jakość lasów 55 . W najbliższym czasie zostanie opublikowana Nowa strategia leśna UE, która będzie miała na celu, m.in. zwiększenie pochłaniania CO2 przez lasy 56 . UE od 2020 r. zacznie przedstawiać również środki wspierające łańcuchy wartości niepowodujące wylesiania 57 .
9. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń
Aby chronić obywateli i ekosystemy w Europie, UE musi lepiej monitorować zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby oraz produktów konsumpcyjnych, informować o tych zanieczyszczeniach, zapobiegać im oraz usuwać ich skutki 58 . Z myślą o rozwiązaniu tych powiązanych problemów Komisja przyjmie w 2021 r. plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby 59 . Strategia w zakresie chemikaliów została już ogłoszona 60 . Następnie zostanie dokonany przegląd środków dotyczących ograniczenia zanieczyszczeń pochodzących z dużych instalacji przemysłowych 61 .
10. Uwzględnianie kwestii zrównoważonego rozwoju we wszystkich obszarach polityki UE
Unia będzie dążyć do tego, aby kwestia zrównoważonego rozwoju była uwzględniona we wszystkich obszarach jej polityk zgodnie z zielonym przyrzeczeniem „Nie szkodzić”.
Osiągnięcie omówionych powyżej zamierzeń przedstawionych w Europejskim Zielonym Ładzie wymaga znacznych nakładów inwestycyjnych, szacowanych na ok 260 mld euro rocznie 62 . Budżet UE będzie odgrywać znaczącą rolę, a Komisja zaproponowała cel, zgodnie z którym 25% środków w ramach wszystkich programów UE należy przeznaczyć na kwestie związane ze zmianą klimatu 63 . W przyszłości ochrona środowiska ma być nie tylko wydatkiem, ale również częścią dochodów budżetu UE. Dlatego może zostać wprowadzony nowy podatek na plastikowe odpady, które nie zostały poddane recyklingowi, czy część dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 mogłoby trafiać bezpośrednio do budżetu UE 64 . Co najmniej 30% środków Funduszu InvestEU będzie przeznaczone na walkę ze zmianą klimatu 65 . Co najmniej 35% budżetu programu „Horyzont Europa” przeznaczone zostanie na finansowanie nowych rozwiązań w dziedzinie klimatu 66 . Został już opublikowany wniosek ws. nowego rozporządzenia ustanawiającego Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji 67 . Komisja przedstawiła też plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy i zmieni 8 program działań w zakresie środowiska 68 .
Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi w celu monitorowania i modelowania praktyk w zakresie ekologicznego planowania budżetu, w tym zniesienia subsydiów na paliwa kopalne i reformy podatku VAT i dokona w 2021 r. przeglądu wytycznych w dziedzinie dopuszczalnej pomocy państwa 69 .
Skala wydatków wymaga jednak zmobilizowania zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego. Kluczowa tutaj będzie tzw. taksonomia, czyli już przyjęte prawo UE określające czy dana inwestycja jest ekologiczna czy nie 70 . Komisja pracuje również nad odnowieniem strategii zrównoważonego finansowania i dokona przeglądu dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej 71 .
Komisja będzie również współpracować z Grupą Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), krajowymi bankami prorozwojowymi oraz innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi. EBI zamierza do 2025 r. zwiększyć dwukrotnie swój cel klimatyczny, z 25 % do 50 %. Dzięki temu stanie się pierwszym europejskim bankiem klimatycznym 72 .
Z uwzględnieniem kwestii ochrony środowiska we wszystkich obszarach polityki UE wiąże się również uczestnictwo i zaangażowanie opinii publicznej i wszystkich zainteresowanych stron w realizację EZŁ 73 . W tym celu zainaugurowano Europejski Pakt na rzecz Klimatu, który ma być platformą do dialogu społecznego 74 . Komisja stworzy również tablicę wskaźników służącą monitorowaniu postępów w realizacji wszystkich celów Europejskiego Zielonego Ładu 75 .
11. Rola UE jako światowego lidera w zakresie ochrony klimatu i środowiska
Globalne wyzwania związane ze zmianą klimatu i degradacją środowiska wymagają ogólnoświatowej reakcji, a UE chce pełnić rolę światowego lidera. W tym celu UE ma zamiar prowadzić różne działania dyplomatyczne z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi 76 . UE będzie wykorzystywać swoje narzędzia dyplomatyczne i finansowe, aby zapewnić, że zielone sojusze będą stanowić część jej stosunków z Afryką i innymi krajami i regionami partnerskimi, np. przyjmując Zielony program działań dla Bałkanów Zachodnich, w ramach przyszłej kompleksowej strategii dotyczącej Afryki czy pomocy rozwojowej 77 .
Jeśli chodzi o walkę ze zmianą klimatu, wszystkie najnowsze umowy UE zawierają wiążące zobowiązanie stron do ratyfikowania i skutecznego wprowadzenia w życie porozumienia paryskiego 78 . UE współpracuje również z partnerami na arenie międzynarodowej nad rozwojem międzynarodowych rynków uprawnień do emisji dwutlenku węgla 79 .
12. Podsumowanie
Podsumowując, Europejski Zielony Ład zdominuje działania UE w najbliższym czasie. Zmiany odczują prawie wszyscy przedsiębiorcy. Z kilkudziesięciu zaplanowanych inicjatyw można wyróżnić najważniejsze, tj.:
1) rozszerzenie EU ETS na kolejne obszary, np. transport morski czy budynki,
2) powołanie nowego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w wybranych sektorach (tzw. CBAM),
3) większe opodatkowanie zagrażających środowisku aktywności, w szczególności paliw,
4) reformę prawa odpadowego,
5) zaostrzenie prawa chemicznego,
6) przekierowanie finansowania na ekologiczne inwestycje, i
7) działania dyplomatyczne UE na arenie międzynarodowej.
Autor: Maruszkin Radosław
1Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, art. 191 i 192, dalej: "TFUE".
2Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Europejski Zielony Ład”, COM(2019) 640 final. (dalej: „Komunikat”).
3Komunikat, s. 2.
4Komunikat, s. 3.
5TFUE, art. 288.
6Szerzej zob. M. Popkiewicz, A. Kardaś i S. Malinowski, Nauka o klimacie, Warszawa 2018.
7Komunikat, s. 5 i 6. O działaniach EU dot. ochrony klimat zob. również Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego „Czysta planeta dla wszystkich”. Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki, COM/2018/773 final.
8Zob. https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/eu-climate-action/docs/prop_reg_ecl_en.pdf
9Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE, Dz.Urz UE L 275, s. 32.
10Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/842 z 30.05.2018 r. w sprawie wiążących rocznych redukcji emisji gazów cieplarnianych przez państwa członkowskie od 2021 r. do 2030 r. przyczyniających się do działań na rzecz klimatu w celu wywiązania się z zobowiązań wynikających z Porozumienia paryskiego oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 525/2013, Dz.Urz. UE L 156, s. 26.
11LULUCF od ang. Land use, Land-Use Change and Forestry czyli użytkowanie gruntów, zmiana użytkowania gruntów i leśnictwo.
12Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/841 z 30.05.2018 r. w sprawie włączenia emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych w wyniku działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem do ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 i zmieniające rozporządzenie (UE) nr 525/2013 oraz decyzję nr 529/2013/UE, Dz.Urz. UE L 156, s. 1.
13Dyrektywa Rady 2003/96/WE z 27.10.2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej, Dz.Urz. UE L 283, s. 51.
14CBAM od ang. Carbon Border Adjustment Mechanism.
15Komunikat, s. 6-8.
16Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z 25.10.2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE, Dz.U.UE.L.2012.315.1 z dnia 2012.11.14.
17Komisja Europejska, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Ogólnounijna ocena krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu. Siła napędowa zielonej transformacji i wsparcie odbudowy gospodarki dzięki zintegrowanemu planowaniu w dziedzinie energii i klimatu”, COM(2020) 564 final.
18Komisja Europejska, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Fala renowacji dla Europy – zazielenienie naszych budynków, tworzenie miejsc pracy i poprawa życia (tłumaczenie własne), COM(2020) 662 final.
19Komunikat, s. 11. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r.ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG, Dz.U.UE.L.2011.88.5 z dnia 2011.04.04.
20Komisja Europejska, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Impuls dla gospodarki neutralnej dla klimatu: strategia UE dotycząca integracji systemu energetycznego”, COM/2020/299 final.
21Komunikat, s. 8-11.
22Komunikat, s. 8.
23Załącznik, s. 3.
24Załącznik, s. 3.
25Komunikat, s. 9 i 10.
26Komunikat, s. 10.
27Komunikat, s. 8 i 9.
28Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy, COM(2020) 98 final.
29Komunikat, s. 9.
30Komunikat, s. 8 i 10.
31Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Nowa strategia przemysłowa dla Europy, COM(2020) 102 final.
32Załącznik, s. 3.
33Załącznik, s. 3.
34Komunikat, s. 12.
35Załącznik, s. 3., zob. również https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12438-Sustainable-and-Smart-Mobility-Strategy
36Komunikat, s.13.
37Załącznik, s. 3.
38Załącznik, s. 3.
39Załącznik, s. 3.
40Komunikat, s. 12 i 13.
41Komunikat, s. 13.
42Komunikat, s. 13.
43Załącznik, s. 3.
44Załącznik, s. 3.
45Załącznik, s. 3.
46Komunikat, s. 12.
47Komunikat, s. 13.
48Załącznik, s. 3, Komisja Europejska, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Strategia „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego, COM(2020) 381 final.
49Załącznik, s. 4.
50Załącznik, s. 4.
51Komunikat, s. 15.
52Załącznik, s. 4, Komisja Europejska, komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030. Przywracanie przyrody do naszego życia, COM(2020) 380 final.
53Załącznik, s. 4.
54Komunikat, s. 16.
55Komunikat, s. 16.
56Załącznik, s. 3.
57Załącznik, s. 4.
58Komunikat, s. 17.
59Załącznik, s. 4.
60Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Strategia chemiczna dla zrównoważonego rozwoju. Do środowiska wolnego od toksyn” (tłumaczenie własne), COM(2020) 667 final.
61Załącznik, s. 4.
62Komunikat, s. 18.
63Komunikat, s. 18.
64Komunikat, s. 18.
65Komunikat, s. 18. Zob. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/MEMO_18_4010
66Komunikat, s. 22.
67Załącznik, s. 4, Komisja Europejska, wniosek rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, COM(2020) 22 final.
68Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, „Plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy. Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu”, COM(2020) 21 final.
69Komunikat, s. 21, Załącznik, s. 4.
70Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych, Dz.U. L 317 z 9.12.2019, str. 1-16. Zob. komentarz https://sip.lex.pl/#/publication/470134462/maruszkin-radoslaw-taksonomia-czyli-ue-zdecyduje-ktore-inwestycje-sa-eko?keyword=maruszkin&cm=STOP
71Załącznik, s. 4.
72Komunikat, s. 19.
73Komunikat, s. 27.
74Komunikat, s. 27, załącznik, s. 5, zob. https://ec.europa.eu/clima/policies/eu-climate-action/pact_pl
75Komunikat, s. 28.
76Komunikat, s. 24, załącznik s. 5.
77Komunikat, s. 24 i 25, załącznik s. 5, zob. https://ec.europa.eu/poland/news/201006_western_balkans_pl
78Komunikat, s. 26.
79Komunikat, s. 24.